Buurtinitiatief loopt vast op strenge regels gemeente.
Amsterdams voorbeeldproject in het nauw
EPSON MFP image
Jarenlang was het een zwart gat in de buurt, een leegstaand schoolgebouw aan een verwaarloosd pleintje in Amsterdam-West. De afgelopen tweeënhalf jaar kwam het tot bloei, maar de buurtonderneming die daarvoor zorgde, dreigt het gebouw te moeten verlaten, gedwongen door de gemeente. “Dan wordt het weer en zwart gat”, zegt een van de initiatiefnemers.
Het lijkt vreemd. In veel steden is nagedacht over de vraag hoe kwetsbare buurten kunnen worden aangepakt nu het Rijk geen geld meer geeft om ze grootscheeps te vernieuwen. Door aan te haken bij initiatieven van buurtbewoners zelf – die gedachte is alom omhelsd. Ook in Amsterdam. Toch dreigt een van de voorlopers op het gebied van deze wijkaanpak van onderop vast te lopen op strenge regels van de gemeente.
Het pand, eigendom van de gemeente, stond al jaren leeg. Het was slecht onderhouden en kopers meldden zich niet. Buurtbewoonster Anita Groenink zag er een kans in. Kon dat gebouw geen onderdak bieden aan iets leuks, iets wat de buurt opkrikt?
Het bestuur van stadsdeel West zag wel wat in de plannen van Groenink en een paar andere buurtbewoners en gaf het gebouw in bruikleen aan Midwest, de coöperatie die zij intussen hadden opgezet. Nu hebben zzp’ers er hun werkplek. Er is een kantine waar buurtbewoners kunnen binnenlopen voor koffie en waar films en theater te zien zijn. Het schoolplein wordt een ‘stadstuin’. Zelfs de broodjeszaak om de hoek profiteert ervan: al die aanloop levert klandizie op.
Broodjeszaak blij, buurtbewoners blij, stadsdeel blij, gemeentebestuur blij. Midwest kreeg een ‘aanjaagsubsidie’ van 50.000 euro en wethouder Freek Ossel (PvdA) gebruikte Midwest begin vorig jaar als voorbeeld van zijn nieuwe wijkaanpak, “een aanpak die begint bij de mensen in de buurten”. Afgelopen zomer nog voerde de Sociaal-Economische Raad in een advies over sociale ondernemingen Midwest op als bewijs dat zo’n buurtinitiatief iets tot stand kan brengen wat de overheid noch een ‘gewoon’ bedrijf kan.
Maar het voortbestaan van Midwest was toen al onzeker. De coöperatie wilde het gebouw in erfpacht overnemen van de gemeente, met de bedoeling over tien jaar echt eigenaar te worden, een constructie die de kosten voorlopig laag zou houden. Gemeente en stadsdeel hadden er wel oren naar. De afspraken over wat Midwest in ruil daarvoor voor de buurt ging doen, lagen al bijna klaar om ondertekend te worden.
En toen trad er een nieuw college aan, zonder Ossel en zonder PvdA. VVD-wethouder Pieter Litjens gooide het roer om. Niks erfpacht, Midwest kan het gebouw nu kopen voor 1,2 miljoen euro óf huren voor een kostendekkende prijs. Weigert ze, dan moet ze vertrekken.
“Dat druist in tegen onze hele opzet”, zegt Groenink. “De winst uit het commercieel verhuren van werkplekken zetten we in voor de buurtactiviteiten die we aan het stadsdeel beloofd hebben. Daar hebben we geen geld voor als we het volle pond moeten betalen.”
Maar Litjens houdt voet bij stuk. Hij wil sowieso veel gemeentelijk vastgoed verkopen. Bovendien komt de overdracht van het gebouw onder de gunstige voorwaarden die Midwest wil volgens de VVD-wethouder neer op staatssteun aan een onderneming die tenslotte óók commercieel verhuurt. En dat mag niet.
GroenLinks ziet Litjens’ houding als voorbode van iets groters: het college bouwt zijn inzet voor de wijkaanpak af. “Het zet zich alleen nog in voor het ‘schoon, heel, veilig’ maken van buurten. Zelfs voor de aanpak van onderop is geen geld meer”, zegt Rutger Groot Wassink, fractievoorzitter in de gemeenteraad. “Dat is een onverantwoorde verenging van de aanpak van kwetsbare wijken.”
Midwest wacht intussen af. Op verzoek van D66 zoeken juristen nu uit of de erfpachtconstructie inderdaad staatssteun is. Als dat zo is, valt het doek. “Dan geven we een buurtfeest”, zegt Groenink. “En daarna doen we het licht uit.”
Terug naar nieuwsoverzicht